45. þing ASÍ
Áherslur ASÍ 2022 – 2024

Jafnrétti og menntun

Jafnréttismál

Áherslur ASÍ

• Verkalýðshreyfingin fagnar fjölbreytileikanum í öllum sínum myndum. Stuðla skal að því að allt fólk fái jafnan aðgang og tækifæri á vinnumarkaði.
• Útrýma skal launamun kynjanna, fyrst og fremst með áherslu á leiðréttingu á kerfisbundnu vanmati á kvennastörfum. Einnig með því að þróa leiðir til launagagnsæis.
• Þróa skal stórbætt og sameiginleg viðbrögð við #MeToo-málum af hálfu heildarsamtaka launafólks.
• Stofna skal sérstakan vettvang kvenna í hreyfingunni til að veita kvennasamstöðu farveg.
• Beina þarf sjónum sérstaklega að stöðu og velferð kvenna í láglaunastörfum, þá ekki síst kvenna af erlendum uppruna, í samvinnu við kvennahreyfinguna og grasrótarsamtök.

Verkefni ASÍ

• Taka þátt með öðrum aðilum vinnumarkaðarins og stjórnvöldum í markvissum aðgerðum til að leiðrétta kerfisbundið vanmat á störfum þar sem konur eru í meirihluta. Þróunarverkefni verði komið á fót með það að markmiði að skapa verkfæri sem fangar jafnvirðisnálgunina (sjá greinargerð). Þróa samningaleið um jafnlaunakröfur og byggja upp þekkingu og standa fyrir vitundarvakningu.
• Setja á laggirnar: 1. Þolendamiðað úrræði fyrir launafólk sem orðið hefur fyrir kynferðislegu áreitni/ofbeldi í vinnutengdu umhverfi og 2. Sameiginlegt fagráð verkalýðshreyfingarinnar sem tekur á móti málum þar sem félagslega kjörnir fulltrúar eru meintir gerendur.
• Stofna vettvang kvenna í verkalýðshreyfingunni þar sem konur vinna að málefnum sem þær varðar. Vettvangurinn styðji við tengslanet kvenna í hreyfingunni með varanlegum hætti og styrki konur til áhrifa innan hreyfingarinnar.
• Leitast við að kortleggja stöðu kvenna í láglaunastörfum, með sérstaka áherslu á konur af erlendum uppruna. Kanna að hvaða marki konur af erlendum uppruna vinna störf sem samræmast menntun þeirra til að vekja athygli á vannýttri þekkingu kvenna.

Greinargerð

Jafn réttur og jöfn tækifæri allra kynja til starfa, starfsþróunar og launa eru meðal þeirra grundvallarmannréttinda sem verkalýðshreyfingin byggir á og skal standa vörð um. Sterk verkalýðshreyfing þrýstir á aukið jafnrétti í hvívetna. Alþýðusamband Íslands á að koma með virkum hætti að stefnumótun og aðgerðum í baráttunni fyrir jafnrétti kynjanna á öllum sviðum samfélagsins. Baráttan gegn launamun kynjanna beinist nú sérstaklega að kerfisbundnu vanmati á kvennastörfum og aðferðum til að leiðrétta það. Hugmyndafræðin hefur því þróast frá jafnlaunanálgun (jöfn laun fyrir sömu störf) í jafnvirðisnálgun (jöfn laun fyrir jafnverðmæt störf). Jafnframt er áhersla lögð á að auka launagagnsæi sem einnig er mikilvægt tól til að draga úr launamun kynjanna.
Eftir a.m.k. tvær bylgjur #MeToo-mála, mikla vinnu af hálfu verkalýðshreyfingarinnar í málaflokknum og ágætis lagaramma, er ljóst að enn ríkir úrræðaleysi gagnvart þolendum og gerendum. Engar samræmdar verklagsreglur eru til innan vébanda verkalýðshreyfingarinnar um viðbrögð við slíkum málum. Almennt eru sérfræðingar sammála um að þolendur kynferðislegrar áreitni/ofbeldis á vinnustöðum beri oftast byrðina. Þolendur séu gjarnan færðir til í starfi eða hrökklist af vinnustaðnum. Þá séu þolendur úrræðalausir ef ekki er tekið fast á máli þeirra innan vinnustaðarins. Atvinnurekendur hafa lagalega skyldu til að taka á slíkum málum en dæmin sanna að þeim reynist það oft erfitt. Til að bæta úr þessu komi heildarsamtök launafólks á fót þolendamiðaðri aðstoð fyrir fólk á vinnumarkaði. Þar mæti þolanda starfsmaður með fagþekkingu sem veitir réttar og áreiðanlegar upplýsingar um úrræði sem eru í boði, sálrænan stuðning og samkennd. Sérfræðingurinn bjóði þolanda jafnframt aðstoð við að rekja mál sitt á vinnustað og eftirfylgni ef eftir því er óskað. Einnig verði stofnað sérstakt fagráð heildarsamtaka launafólks sem tekur á brotum félagslega kjörinna fulltrúa innan verkalýðshreyfingarinnar.

Stofna skal sérstakan kvennavettvang ASÍ þar sem konur í verkalýðshreyfingunni geta starfað að sínum hagsmunum með skipulegum hætti. Tímabært er að hreyfingin eigi slíkan vettvang, líkt og tíðkast í flestum fjöldahreyfingum.

Líkt og kemur fram í ályktun Kvennaráðstefnu ASÍ 2022 til miðstjórnar ASÍ á verkalýðshreyfingin að beita sér af fullum krafti fyrir bættum kjörum og réttindum kvenna á lægstu laununum. Þeim sé tryggð grunnframfærsla svo að þær geti lifað sjálfstæðu og óháðu lífi hvort heldur sem er meðan þær eru starfandi á vinnumarkaði eða komnar á eftirlaunaaldur.

Menntamál

Áherslur ASÍ

• Tryggja aðgengi allra að námi, óháð búsetu og efnahag.
• Kortleggja menntakerfið í heild* m.t.t. námsframboðs, markhópa og fjármögnunar.
• Auðvelda viðurkenningu á færni og menntum innflytjenda með formlegum hætti.
• Efla starfsmenntun á öllum skólastigum og tryggja að nemendur verk- og iðngreina geti lokið námi, í samfellu.
• Auka framboð símenntunar með þarfir einstaklinga og framtíðar vinnumarkaðar í huga.
• Tryggja að sí- og endurmenntun styðji við þróun vinnumarkaðarins í átt að sjálfbærara hagkerfi.
• Leggja áherslu á þekkingu og færni sem nýtist atvinnulífi og einstaklingum í framtíðinni.
• Tryggja að nýsköpun og frumkvöðlahugsun verði meðal helstu markmiða menntakerfisins.
• Tryggja að allir á vinnumarkaði njóti til jafns jákvæðra áhrifa nýrrar tækni og loftslagsbreytinga á atvinnulífið.
• Auka aðgengi starfsmenntaðra að háskólum m.a. með formlegu fagháskólastigi.
• Tryggja aðgengi að raunfærnimati á viðeigandi skólastigum og námi/þjálfun í framhaldi.
• Tryggja jöfn tækifæri fyrir alla og draga úr ójöfnuði og starfsháttum sem ala á mismunun.

*Hér er átt við allt menntakerfið, leikskóla, grunnskóla, framhaldsskóla, háskóla og fullorðinsfræðslukerfið.

Verkefni ASÍ

• Þátttaka í kortlagningu menntakerfis um framtíðarskipulag heildstæðs menntakerfis sem nær til bæði formlegrar og óformlegrar menntunar.
• Gera nám, sí- og endurmenntun, aðgengilegt öllum, óháð búsetu, með t.d. gagnvirku rafrænu námi.
• Vinna að því að tryggja að námsframboð endurspegli þarfir einstaklinga og atvinnulífs.
• Þrýsta á að stjórnvöld komi sérstaklega til móts við þá sem búa fjarri menntastofnunum, og hafa takmarkað aðgengi að námi í sinni heimabyggð, og horfa sérstaklega til þarfa innflytjenda og annarra viðkvæmra hópa.
• Vinna að því að allir hafi aðgengi að úrræði til að bæta og þróa færni til að geta skipt um störf og starfsvettvang.
• Vinna að því að því að menningarlegur margbreytileiki og kynjajafnrétti verði viðurkennt á vinnumarkaði.
• Standa vörð um jafnt aðgengi allra að sí- og endurmenntun.
• Tryggja þarf nægilegt framboð á starfsnámi á framhaldsskólastigi og auka þarf verulega fjármagn til Vinnustaðanámssjóðs til að tryggja betri nýtingu sjóðsins og stöðu þeirra sem eru á námssamningum.
• Styðja við atvinnulíf sem byggir á heilbrigðum vinnumarkaði, réttlátum umskiptum, sjálfbærni, frumkvæði og nýsköpun.

Greinargerð

Miklar breytingar hafa orðið og munu verða á vinnumarkaði samfara örri tækniþróun, nýsköpun og áhrifum loftlagsbreytinga. Þessar breytingar fela í sér nýjar samfélagslegar áskoranir og tækifæri fyrir einstaklinga, fyrirtæki og samfélagið allt. Það er mikilvægt að menntakerfið endurspegli þessa þróun og tryggi að einstaklingar geti uppfært þekkingu sína og færni eftir þörfum. Eitt helsta verkefni okkar er að tryggja að allir, óháð búsetu og öðrum félagslegum þáttum, hafi jafnan aðgang að menntun. Allir á vinnumarkaði skulu njóta á jafnan hátt góðs af áhrifum nýrrar tækni og geti aðlagast breyttum vinnumarkaði.

Framhaldsfræðslukerfið er auðlind og tækifærin mörg. Kerfið hefur verið farvegur þúsunda einstaklinga í atvinnulífinu aftur inn í skólakerfið í samstarfi við hið opinbera,
starfsmenntasjóði og aðila vinnumarkaðarins. Margir hafa einnig styrkt stöðu sína á vinnumarkaði og sótt vinnustaðanám með raunfærnimati á móti viðmiðum atvinnulífsins. Mikið vatn hefur þó runnið til sjávar síðan lög um framhaldsfræðslu voru samþykkt 2010 og síðan þá hefur framhaldsfræðslukerfið þróast á ógnarhraða. Nú er kominn tími á að endurskoða kerfið, fara í stefnumótun og koma á hæfnistefnu. Mikilvægt er að horfa til menntakerfisins í heild og viðurkenna framhaldsfræðsluna sem eina af stoðum þess. Á sama tíma þarf að gæta þess að kerfið haldi sérstöðu sinni, að þjónusta fullorðið fólk með litla formlega menntun. Til þess að ná til sem flestra hópa þarf að leggja áherslu á fjölbreytt form fræðslu, staðnám, fjarnám og gagnvirkt rafrænt nám. Með tilliti til þess er vert að skoða hvernig og hvort sérhæfing símenntunarmiðstöðva út um landið sé það sem koma skal. Einnig þarf að horfa til framboðs náms, sem þarf að vera í samhengi við atvinnulífið á hverjum tíma
og framtíðarhorfur.

Raunfærnimat er eitt öflugasta tækið sem þróað hefur verið til að meta færni fólks á vinnumarkaði og jafnframt hvetja til frekara náms. Ásamt því að efla raunfærnimat á mörgum sviðum er einnig mikilvægt að tryggja þróun fagháskólastigs sem eykur aðgengi starfsmenntaðra að háskólanámi.