Tengill á forsíðu ASÍ
Leit
  • IS
  • EN
  • PL
  • Um vinnuréttarvefinn
    • Um vinnuréttarvefinn
    Vinnuréttur
    • Réttindi og skyldur
    • Stéttarfélög og vinnudeilur
    • Trúnaðarmenn stéttarfélaga
    • Fæðingar- og foreldraorlof
    • Evrópskur vinnuréttur
    • Alþjóðlegur vinnuréttur
    • Icelandic labour law
  • Fréttir
    • Almennar fréttir
    • Fréttir af kjarasamningum
    • Verðlagsfréttir
    • COVID 19 - Upplýsingar fyrir launafólk
    • Kófið og hrunið: lærdómur og leiðin fram á við 
    Útgáfa
    • Skýrslur og bæklingar
    • Merki
    • Vinnan (vefrit)
    Miðlun
    • Sjónvarp ASÍ
    • Hlaðvarp
    • Streymi
    Samstarfsverkefni
    • Bjarg íbúðafélag
    • Einn réttur – ekkert svindl!
    • Tímaskráningarappið Klukk
    • Volunteering in Iceland
    Viðburðadagatal
    • Viðburðir
  • Hlutverk og saga
    • Hvað er ASÍ?
    • Stefna
    • Verðlagseftirlit ASÍ
    • Umsagnir um þingmál
    • Listasafn ASÍ
    • Saga ASÍ
    • Persónuverndaryfirlýsing ASÍ
    Skipulag
    • Aðildarfélög
    • Þing
    • Miðstjórn
    • Forseti
    • Skrifstofa
    • Lög ASÍ, reglugerðir og reglur
    • ASÍ-UNG
    Starfsfólk
    • Starfsfólk
    Fræðsla
    • Félagsmálaskóli alþýðu
    • Skólakynningar
    • Minningarsjóður Eðvarðs Sigurðssonar
    Samstarf
    • Norðurlönd
    • Evrópa
    • Alþjóðlegt samstarf
Language:
  • Íslenska (IS)
  • English (EN)
  • Polski (PL)
ALGENG LEITARORÐ
  • Vinnuréttarvefur
  • Fréttir og útgáfa
  • Um ASÍ
  • Skýrslur og bæklingar
  1. Forsíða
  2. Fréttir og útgáfa
  3. Fréttir
  4. Almennar fréttir
  5. Horfur í efnahagsmálum. Er veislan búin?
  • Vinnuréttarvefur
    • Um vinnuréttarvefinn
      • Um vinnuréttarvefinn
    • Vinnuréttur
      • Réttindi og skyldur
        • Ráðningarsambönd – stofnun og eðli
          • Stofnun ráðningarsambands og ráðningarsamningar
            • Hvenær verður ráðningarsamband til
            • Ráðningarsamningar – form og efni
            • Áunnin réttindi
            • Val á starfsmönnum
            • Upplýsingagjöf um persónuleg málefni
            • Krafa um framvísun sakarvottorðs
            • Sérstök og óvanaleg samningsákvæði
            • Samkeppnisákvæði
            • Starfsmaður leigir íbúðarhúsnæði af atvinnurekanda
            • Sjómenn og iðnnemar
            • Ráðningarsamningar – hvað ber að varast við gerð þeirra
          • Hlutastörf
            • Hvað er hlutastarf
            • Skyldur atvinnurekanda
            • Uppsögn
            • Lög nr. 10/2004 um starfsmenn í hlutastörfum
            • Tilskipun Evrópusambandsins um hlutastörf
          • Tímabundnar ráðningar
            • Uppsögn
            • Samspil tímabundinnar ráðningar og ótímabundinnar
            • Vernd gegn mismunun
            • Framlenging eða endurnýjun
            • Upplýsingagjöf og endurmenntun
            • Sönnun fyrir tímabundinni ráðningu
          • Fjarvinna
            • Upptaka fjarvinnu
            • Ráðningarkjör og réttindi
            • Skipulag vinnunnar og þjálfun
            • Búnaður
            • Aðbúnaður og hollustuhættir
            • Vernd gagna og einkalífs
          • Breyting á ráðningarkjörum
            • Atvinnurekandi
            • Starfsmaður
            • Tilflutningur í starfi
          • Launamaður eða verktaki
            • Dómaframkvæmd
          • Starfsmannaleigur
          • Nýtt skipulag vinnunnar
          • Vinnustaðaskírteini og vinnustaðaeftirlit
            • Vinnustaðaskírteini
            • Vinnustaðaeftirlit
            • Dagsektir
        • Laun og vinnutími
          • Laun
            • Launahugtakið
            • Lágmarkslaun
            • Dagvinna
            • Yfirvinna
            • Vaktavinna
            • Útkall
            • Afkastahvetjandi launakerfi
            • Heildarlaun - brúttólaun
            • Starfstengd hlunnindi
            • Ólaunuð vinna / “sjálfboðaliðastörf“
          • Greiðsla launa
            • Skuldajöfnuður
            • Launaseðill
            • Gjalddagi
          • Frádráttur frá launum
            • Skattar
            • Lífeyrissjóður
            • Iðgjöld til stéttarfélaga
            • Meðlög
          • Skekkjur í launaútreikningum
            • Vangreidd laun
            • Ofgreidd laun
          • Laun ekki greidd
            • Starfslok vegna verulegra vanefnda
            • Setuverkfall
            • Sjóveðréttur
          • Skráning vinnutíma
          • Vinna fellur niður
        • Orlof og frídagar
          • Ávinnsla orlofs
            • Lengd orlofs
          • Taka orlofs
            • Skattskil á orlofsgreiðslum
            • Útborgun orlofslauna
          • Orlofslaun
            • Útreikningur orlofslauna
            • Útreikningur orlofslauna hjá mánaðarkaupsmönnum
            • Orlofslaun lögð inn á orlofsreikning
            • Orlof innifalið í launum
          • Orlof - veikindi og slys
            • Veikindi í orlofi
            • Orlofsuppbót
            • Veikindi erlendis
            • Ýmis álitamál varðandi útreikning launa
          • Aukafrídagar, aukahelgidagar
            • Aukafrídagar skv. lögum um 40 stunda vinnuviku
            • Aðrir frídagar
            • Ákvæði kjarasamninga um aukahelgidaga
          • Ýmsar reglur tengdar orlofi
            • Vanskil atvinnurekanda á orlofi
            • Orlof og uppsögn
            • Orlof og verkföll
            • Flutningur orlofslauna milli orlofsára
        • Veikindi
          • Lágmarksreglur
          • Veikindaréttur
            • Sjúkdómshugtakið
            • Greiðslur í veikindum
            • Tímalengd greiðslu
            • Talning veikindadaga
            • Brottfall veikindaréttar
            • Tengsl uppsagnar og veikindaréttar
            • Sök starfsmanns
              • Eigin sök og almennur veikindaréttur
              • Eigin sök og veikindaréttur vegna slysa
            • Tilkynningar um veikindi
            • Læknisvottorð
            • Læknisskoðanir
            • Trúnaðarlæknar
            • Fæðingarorlof og veikindi
            • Veikindi í orlofi
            • Er hægt að semja af sér veikindarétt
            • Veikindi barna
        • Vinnuslys og atvinnusjúkdómar
          • Vinnuslys
            • Almenn slys við vinnu
            • Skaðabótaskyld slys við vinnu
            • Slys á leið til eða frá vinnu
            • Slys utan vinnu
            • Tengsl uppsagnar og slysaréttar
          • Atvinnusjúkdómar
            • Almenn réttindi vegna atvinnusjúkdóma
            • Skaðabótaskyldir atvinnusjúkdómar
        • Aðbúnaður og hollustuhættir
          • Áhættumat og heilsuvernd á vinnustöðum
            • Öryggistrúnaðarmenn
            • Tilkynning vinnuslysa
          • Vinnu- og hvíldartímareglur
            • Vinnuumhverfi vaktavinnufólks 
            • Vinnutímareglur eru grundvallarréttindi
          • Vernd mæðra og þungaðra kvenna
          • Vinna barna og unglinga
          • Einelti og kynferðisleg áreitni
          • Eftirlitsheimildir VER
        • Persónuvernd launafólks
          • Vímuefnapróf
            • Getur hver sem er þurft að undirgangast vímuefnapróf
            • Réttmætar og málefnalegar ástæður atvinnurekanda
            • Hvernig skal framkvæma slíkar prófanir
            • Meðhöndlun upplýsinga og gagna sem verða til við vímuefnaprófun
            • Fyrir hvern eru niðurstöður vímuefnaprófs
            • Hvað ef niðurstaða prófsins leiðir í ljós vímuefnanotkun starfsmanns
            • Dómar
          • Rafræn vöktun
            • Hugtakið
            • Skilyrði og forsendur
            • Tegundir rafrænnar vöktunar
        • Jafnrétti á vinnumarkaði
          • Launajafnrétti
          • Bann við mismunun
        • Uppsögn ráðningarsambands
          • Uppsögn
            • Uppsagnarfrestur
            • Vinna á uppsagnarfresti
            • Framkvæmd uppsagna
            • Skaðabætur vegna ólögmætra uppsagna
          • Takmarkanir á uppsagnarrétti
            • Almennt bann við mismunun
            • Skoðanafrelsi launafólks
            • Trúnaðarmenn stéttarfélaga
            • Forgangsréttarákvæði kjarasamninga 
            • Jafnrétti
            • Starfsaldur
            • Fæðingar- og foreldraorlof 
            • Fjölskylduábyrgð starfsmanna 
            • Sérákvæði um fatlaða
            • Námssamningar
            • Aðilaskipti að fyrirtækjum 
            • Í veikindum og launalausu leyfi ?
          • Starfslok vegna brota
            • Réttarheimildir
            • Brot launamanns
            • Brot atvinnurekanda
          • Hópuppsagnir
            • Undanþágur
            • Upplýsingar og samráð
            • Tilkynning til svæðismiðlunar
            • 30 daga reglan
            • Kjarasamningar um hópuppsagnir
        • Riftun ráðningarsambands
          • Réttarheimildir
            • Kjarasamningar
            • Lög
          • Almenn skilyrði riftunar
            • Aðvörun
            • Tómlæti
          • Riftun atvinnurekanda
            • Almenn skilyrði
            • Aðvörun, áminning, tilkynning
            • Brotthlaup úr starfi
            • Brot á hlýðniskyldu 
            • Slæleg vinnubrögð
            • Vímuefnaneysla 
            • Brot á trúnaðarskyldu
            • Uppljóstrarar
            • Brot á öryggisreglum
            • Réttur til að halda eftir launum
            • Skaðabætur
          • Riftun launamanns
            • Gróft brot, réttur til að hverfa úr starfi
            • Aðvörun og tilkynning
            • Skaðabætur
        • Force majeure og slit ráðningar
        • Aðilaskipti að fyrirtækjum
          • Aðilaskipti
          • Fyrirtæki eða hluti fyrirtækis
          • Upplýsingar og samráð
          • Í ráðningarsambandi
          • Yfirfærsla réttinda
          • Uppsagnarvernd starfsmanna
          • Riftun ráðningarsamnings
        • Gjaldþrot atvinnurekanda
          • Ábyrgðarsjóður launa
          • Kröfur launamanna
          • Kröfur lífeyrissjóða
          • Ábyrgðartímabil
          • Undanþágur frá ábyrgð
          • Hámarksábyrgð á kröfum
          • Vextir og kostnaður
          • Ábyrgð án gjaldþrotaskipta
          • Orlof vegna greiðsluerfiðleika
          • Ýmis ákvæði
        • Atvinnuleysistryggingar
          • Hverjir eru tryggðir
          • Aldur umsækjanda
          • Búseta á Íslandi
          • Atvinnuleysi
          • Uppsögn án gildra ástæðna
          • Starfsmissir vegna eigin sakar
          • Vinnufærni
          • Virk atvinnuleit / Starfi hafnað
          • Útreikningur og upphæð atvinnuleysisbóta
          • Bótatímabil - 3 ár
      • Stéttarfélög og vinnudeilur
        • Stéttarfélög
          • Stutt sögulegt ágrip
          • Félagafrelsi
          • Skilgreining og skipulag
            • Félögin skulu opin öllum
            • Gerð kjarasamninga sé eitt af verkefnum félagsins
            • Stéttarfélög eru grunneiningar á vinnumarkaði
            • Félagssvæði
            • Skipulag stéttarfélaga
          • Almennt um hlutverk og skyldur
            • Ábyrgð stjórnarmanna
            • Trúnaðarmannaráð
            • Aðrir trúnaðarmenn og ábyrgðaraðilar
          • Aðild að stéttarfélagi
            • Skilyrði fyrir aðild
            • Félagsgjöld
            • Réttur til að standa utan stéttarfélags
            • Úrsögn úr stéttarfélagi
            • Brottrekstur úr stéttarfélagi
          • Réttindi og skyldur
            • Réttindi félagsmanna
            • Skyldur félagsmanna
            • Stéttarfélög og persónuvernd
          • Sjóðir stéttarfélaga
            • Félagssjóður
            • Vinnudeilusjóður
            • Sjúkrasjóður
            • Orlofssjóður
            • Lífeyrissjóður
            • Fræðslusjóður
            • Starfsendurhæfingarsjóður
        • Kjarasamningar
          • Aðild að kjarasamningi
          • Efni kjarasamninga
          • Forgangsréttarákvæði
          • Gildissvið kjarasamninga
            • Hverja bindur kjarasamningur
            • Starfsgreinar
            • Landfræðilegt gildissvið
          • Túlkun kjarasamninga
            • Túlkun samnings
            • Fylling
          • Gildistími
            • Uppsögn
          • Undirritun og atkvæðagreiðsla
          • Friðarskylda
            • Umfang
            • Friðarskylda og verkfallsheimild
            • Undantekningar
            • Ábyrgð vegna brottfalls friðarskyldu
            • Brottfall friðarskyldu
        • Ríkissáttasemjari
          • Hlutverk
          • Miðlunartillaga
        • Vinnustöðvanir
          • Hverjir geta efnt til vinnustöðvunar
          • Grundvöllur vinnustöðvunar
          • Verkföll
            • Hvað er verkfall
            • Árangurslausar viðræður og ákvarðanir
            • Atkvæðagreiðsla um verkfall
            • Tilkynning um verkfall
            • Verkfallsstjórn
            • Til hverra tekur verkfall
            • Verkfallsvarsla og verkfallsbrot
            • Lögbann á verkfallsvörslu
            • Afskipti lögreglu
            • Réttarstaða manna í verkfalli
            • Vinna annars staðar í verkfalli
            • Ábyrgð vegna verkfalls
            • Samúðarverkföll
            • Verkföll á opinberum vinnumarkaði
            • Verkfallsréttur og samþykktir ILO
          • Ákvörðun um verkbann
            • Hvað er verkbann
            • Framkvæmd verkbanns
            • Ábyrgð á samningsrofum í verkbanni
            • Verkbann hjá ríki og sveitarfélögum
        • Félagsdómur
          • Hlutverk
            • Brot á lögum 80/1938
            • Brot á kjarasamningi
            • Aðilar æskja dóms
            • Mörk iðnaðar
            • Opinberir starfsmenn
            • Bankamenn
          • Skipan dómsins
          • Dómaraskilyrði og hæfi
          • Málsmeðferð
          • Viðurlög
          • Staða Félagsdóms
        • Almennur og opinber vinnumarkaður-samanburður
          • Lagaumhverfi stéttarfélaga
            • Stéttarfélagsaðild
            • Samningsaðild
            • Verkföll
          • Réttindi launafólks
            • Lagaumhverfi
            • Ráðning í starf
            • Uppsagnarfrestur
            • Orlofsréttur
            • Veikindaréttur
            • Slysatryggingar launafólks
            • Fæðingar - og foreldraorlof
            • Fræðslusjóðir og starfsmenntamál
            • Lífeyrissjóðir
      • Trúnaðarmenn stéttarfélaga
        • Skilgreining hugtaksins trúnaðarmaður
        • Hlutverk trúnaðarmanna - fulltrúar stéttarfélaga og starfsmanna
          • Lögbundið samráð (sérstök lagaákvæði)
        • Val og tilkynning trúnaðarmanna
          • Kosning trúnaðarmanns
          • Tilkynning til atvinnurekanda um skipan trúnaðarmanns
        • Ráðningarvernd trúnaðarmanna
          • Tilefni uppsagna
            • Verkefnaskortur
            • Skipulagsbreytingar
            • Uppsögn vegna aldurs
            • Brot í starfi, óstundvísi, frammistaða,óheiðarleiki, trúnaðarbrestur
            • Ólögleg verkföll og óleyfileg fundarhöld
            • Réttur til þess að flytja trúnaðarmann milli deilda
          • Úrræði vegna uppsagna og brottreksturs
        • Menntun trúnaðarmanna
        • Öryggistrúnaðarmenn
      • Fæðingar- og foreldraorlof
        • Fæðingarorlof
          • Réttur til fæðingarorlofs
          • Lengd fæðingarorlofs
            • Lenging vegna veikinda barns
            • Lenging vegna veikinda móður
          • Tilkynning um töku fæðingarorlofs
          • Sveigjanleiki í orlofstöku
          • Greiðslur í fæðingarorlofi
            • Fæðingarstyrkur til foreldris utan vinnumarkaðar eða í minna en 25% starfi
            • Fæðingarstyrkur til foreldra í fullu námi
          • Umsókn um greiðslur í fæðingarorlofi
          • Sérreglur (fjölburafæðingar, andvanafæðing, veikindi o.fl. )
          • Vernd gegn uppsögnum
          • Uppsöfnun og vernd réttinda
          • Vinnuvernd mæðra og þungaðra kvenna
            • Mat á áhættuþáttum
            • Tímabundin breyting á vinnuskilyrðum o.fl.
            • Leyfi frá störfum
            • Tilvik þar sem vinna er bönnuð
            • Bann við vinnu og næturvinna
            • Réttur til mæðraskoðunar á launum
            • Brjóstagjöf
            • Veikindi á meðgöngu
            • Brot á reglum - skaðabætur og viðurlög
          • Ágreiningur
          • Umsóknareyðublöð og gagnlegir tenglar
        • Foreldraorlof
          • Réttur til foreldraorlofs
          • Tilhögun foreldraorlofs
          • Tilkynning og ákvörðun um töku foreldraorlofs
          • Vernd uppsafnaðra réttinda
          • Vernd gegn uppsögnum
          • Réttur til starfs
      • Evrópskur vinnuréttur
        • EES réttur og landsréttur
        • Vinnumarkaður
          • Hópuppsagnir - EES
          • Aðilaskipti að fyrirtækjum - EES
          • Gjaldþrot atvinnurekanda - EES
          • Upplýsingar um ráðningarkjör - EES
          • Evrópskt samstarfsráð - EES
          • Útsendir starfsmenn - EES
            • Innleiðing tilskipunar 96/71/EC
            • Dómar
          • Foreldraorlof - EES
          • Hlutastörf - EES
          • Tímabundnir ráðningarsamningar - EES
          • Upplýsingar og samráð
        • Jafnrétti kvenna og karla á vinnumarkaði – EES
          • Jöfn laun kvenna og karla - EES
          • Aðgangur að störfum - EES
          • Sönnunarbyrði í málum er varða mismunun vegna kynferðis - EES
          • Almannatryggingakerfi einstakra starfsgreina - EES
          • Öryggi þungaðra kvenna - EES
          • Foreldraorlof - EES
        • Vinnuvernd
          • Öryggisráðstafanir á vinnustöðum
          • Ákveðnir hópar starfsmanna
          • Vinnustaðir
          • Vinnu- og hvíldartími
        • Frjáls för launafólks
      • Alþjóðlegur vinnuréttur
        • Alþjóðavinnumálastofnunin - ILO
        • Samþykktir ILO
        • Due diligence – samfélagsleg ábyrgð
      • Icelandic labour law
        • Labour Market and Trade Unions
          • The Icelandic Confederation of Labour (ASI)
            • Federations affiliated to ASI
            • Unions directly affiliated to ASI
          • Trade Unions
            • Priority clauses
          • Workplace representation
          • Strikes
          • Political rights of workers
          • Union funds
          • Collective agreements
            • Content of collective agreements
            • Occupational and geographical coverage
            • Types of Collective agreements
            • Period of validity
            • Confidential ballots
            • Industrial peace
          • Access to the labour market
            • Non-discrimination
            • Age limits
            • Professional qualifications
            • Foreign workers
        • Contract of Employment and related rules
          • Written statement or contract of employment
          • Changes in terms
          • Termination of contract
          • Part-time workers
          • Fixed-term work
          • Young workers
            • Prohibited work
            • Working hours
        • Wages and working time
          • Working time
            • Day time and over time work
            • Shift work
          • Meal and Coffee breaks
          • Public holidays
            • Transfer of public holidays
            • Christmas and Holiday bonus
          • Pay statement (pay slip)
            • Particulars of a written pay statement
          • Taxes and contributions
        • Holidays and holiday allowance
          • Holiday allowance
            • Accrued holiday allowance
            • Holiday allowance account
            • Workers earning a monthly salary
            • Employment termination and holidays
          • Holiday period
            • Holiday outside the holiday period
            • Worker falls sick before or during holiday
        • Sickness and accidents
          • Additional rights under collective agreements
            • Trade unions belonging to SAMIDN
            • Trade unions belonging to SGS
            • Trade unions belonging to LIV
            • Trade unions belonging to RSI and MATVIS
          • Accruement of rights during absence
          • Transfer of acquired rights
          • Attending sick children and other compelling family reasons
          • Union Sickness Fund
          • Virk - Vocational Rehabilitation Fund
          • Accidents at work and occupational diseases
            • Medical expenses
            • Insurance for death, accident and disability
            • Statutory occupational injury insurance
            • Accountable employer
            • Reporting to the Administration of Occupational Safety and Health
        • Rest and maximum working time
          • Weekly working time
          • Daily rest
          • Weekly day off
          • Night workers
        • Termination of employment
          • Notice periods
            • Statutory rights
            • Rights under collective agreements
          • Employment protection
        • Gender equality
          • Pay equality
          • Equality programs
          • Work and family life
          • Sexual harassment
          • Complaints and damages
        • Maternity and paternal rights
          • Maternity/paternity leave
          • Maternity/paternal benefits
          • Safety and health of pregnant women
          • Parental leave – unpaid
          • Employment protection
        • Pension funds
          • Mandatory occupational pension fund
          • Supplementary Pension
          • Statutory pension
        • Protection of personal data
          • Personal data
          • Data Processing
          • Electronic surveillance
          • E-mail and internet use
        • Health and safety
        • Transfer of undertakings
        • Foreign workers
          • Workers from Europe
            • Posted workers
            • Temporary agency workers
          • Workers from third countries - Work permits
            • Temporary work permits
            • Permanent work permits
            • Specialist work permit
            • Four weeks exemption
          • Agreement on foreign workers
        • Icelandic Collective labour law (summary)
          • Basic legislation
            • The private sector
            • The public sector
          • The negotiating parties
            • The unions
            • The employers
          • Collective bargaining
            • Schedule of negotiations
            • The process
            • Agreement is reached - voting
            • Compromise proposal
            • Industrial peace
          • Strikes and lockouts (work stoppages)
            • The public sector
          • Priority clauses
          • Deduction of union fees
  • Fréttir og útgáfa
    • Fréttir
      • Almennar fréttir
      • Fréttir af kjarasamningum
      • Verðlagsfréttir
      • COVID 19 - Upplýsingar fyrir launafólk
      • Kófið og hrunið: lærdómur og leiðin fram á við 
    • Útgáfa
      • Skýrslur og bæklingar
      • Merki
      • Vinnan (vefrit)
    • Miðlun
      • Sjónvarp ASÍ
      • Hlaðvarp
      • Streymi
    • Samstarfsverkefni
      • Bjarg íbúðafélag
      • Einn réttur – ekkert svindl!
      • Tímaskráningarappið Klukk
      • Volunteering in Iceland
    • Viðburðadagatal
      • Viðburðir
  • Um ASÍ
    • Hlutverk og saga
      • Hvað er ASÍ?
      • Stefna
        • Kjarasamningar
          • Kjarasamningar 2019
          • Kjarasamningar 2016
          • Kjarasamningar 2015
          • Kjarasamningar 2013
          • Kjarasamningar 2011
          • Kjarasamningar 2008
        • Samfélagssáttmáli um félagslegan stöðugleika
        • Alþjóðamál
        • Atvinnumál
        • Húsnæðismál
        • Jafnréttis- og fjölskyldumál
        • Lífeyrismál
          • Samningar um lífeyrismál
          • Stefnumótun ASÍ í lífeyrismálum
          • Fjárhagur lífeyrissjóðanna
          • Greinar og gagnlegt efni um lífeyrismál
          • Gagnlegir tenglar
          • Önnur umfjöllun um lífeyrismál á vettvangi ASÍ
        • Menntamál
        • Skattamál
        • Umhverfismál
        • Velferðarmál
        • Stefna ASÍ í vinnuverndarmálum
        • Rétta leiðin - frá kreppu til lífsgæða
      • Verðlagseftirlit ASÍ
      • Umsagnir um þingmál
      • Listasafn ASÍ
      • Saga ASÍ
      • Persónuverndaryfirlýsing ASÍ
    • Skipulag
      • Aðildarfélög
        • Starfsgreinasamband Íslands
        • Landssamband íslenzkra verzlunarmanna
        • Samiðn
        • Rafiðnaðarsamband Íslands
        • Sjómannasamband Íslands
        • Félög með beina aðild að ASÍ
      • Þing
      • Miðstjórn
        • Starfsnefndir miðstjórnar
        • Ályktanir miðstjórnar ASÍ
        • Fulltrúar ASÍ í nefndum og ráðum
      • Forseti
      • Skrifstofa
      • Lög ASÍ, reglugerðir og reglur
        • Lög ASÍ
        • Reglugerðir og reglur
          • Þingsköp ASÍ
            • 1. Upphaf þings – Afgreiðsla kjörbréfa 
            • 2. Stjórn þingsins
            • 3. Nefndir
            • 4. Umræður
            • 5. Tillögur, lagabreytingar og atkvæðagreiðsla
            • 6. Kosningar
            • 7. Afgreiðsla og breyting þingskapa
            • Atriðisorðaskrá
          • Viðmiðunarreglur um réttindi og skyldur stjórnarmanna í aðildarsamtökum ASÍ
            • 1. Inngangur
            • 2. Réttindi og skyldur stjórnarmanna
            • 3. Um framkvæmdastjóra og starfsmenn 
            • 4. Siðareglur, þagnarskylda og persónuvernd
            • 5. Sjóðir og hlutverk þeirra
            • 6. Bókhald og reikningsskil
          • Reglugerð um bókhald og ársreikninga aðildarsamtaka ASÍ
            • I. Kafli – Bókhald og áætlanagerð
            • II. Kafli – Ársreikningur, endurskoðun og aðrar fjárhagslegar upplýsingar
          • Reglugerð um leynilega allsherjar atkvæðagreiðslu meðal félagsmanna aðildarsamtaka ASÍ
            • I. Kafli – Hvenær er skylt að viðhafa allsherjaratkvæðagreiðslu
            • II. Kafli – Form og framkvæmd allsherjaratkvæðagreiðslu
            • III. Kafli – Almenn allsherjaratkvæðagreiðsla um kjarasamning og boðun vinnustöðvunar
            • IV. Kafli – Önnur ákvæði
          • Kosningar á félagsfundum
          • Viðmiðunarreglugerð fyrir sjúkrasjóði aðildarfélaga ASÍ
          • Starfsreglur vegna afgreiðslu á reglugerðum sjúkrasjóða og um mat á framtíðarstöðu 
            • I. Kafli – Skil á reglugerðum og reglugerðarbreytingum
            • II. Kafli – Skil á mati á framtíðarstöðu
          • Starfsreglur vegna umsagna Laganefndar ASÍ
          • Reglur um boðun varamanna á fundi miðstjórnar ASÍ
          • Reglugerð fyrir starfsemi skrifstofu ASÍ
          • Reglugerð um greiðslu ferðakostnaðar þingfulltrúa og vegna formannafunda
          • Skipulagsskrá fyrir minningarsjóð Eðvarðs Sigurðssonar
          • Reglugerð fyrir Listasafn ASÍ
          • Verklag við rafrænar atkvæðagreiðslur
          • Reglur um greiðslur úr Vinnudeilusjóði ASÍ
      • ASÍ-UNG
    • Starfsfólk
      • Starfsfólk
        • Forsetar
        • Skrifstofa framkvæmdastjóra
        • Svið stefnumótunar og greininga
        • Svið kjarasamninga og þjónustu
        • Svið fræðslu og þekkingar
    • Fræðsla
      • Félagsmálaskóli alþýðu
      • Skólakynningar
      • Minningarsjóður Eðvarðs Sigurðssonar
    • Samstarf
      • Norðurlönd
      • Evrópa
      • Alþjóðlegt samstarf
  1. Forsíða
  2. Fréttir og útgáfa
  3. Fréttir
  4. Almennar fréttir
  5. Horfur í efnahagsmálum. Er veislan búin?
  • Fréttir
    • Almennar fréttir
    • Fréttir af kjarasamningum
    • Verðlagsfréttir
    • COVID 19 - Upplýsingar fyrir launafólk
    • Kófið og hrunið
  • Útgáfa
    • Skýrslur og bæklingar
    • Merki
    • Vinnan (vefrit)
  • Miðlun
    • Sjónvarp ASÍ
    • Hlaðvarp
    • Streymi
  • Samstarfsverkefni
    • Bjarg íbúðafélag
    • Einn réttur – ekkert svindl!
    • Tímaskráningarappið Klukk
    • Volunteering in Iceland
  • Viðburðadagatal
    • Viðburðir

Horfur í efnahagsmálum. Er veislan búin?

23. janúar 2008

Snorri Már Skúlason
snorrimar@asi.is

Share article on Facebook Share article on Twitter

 

 

Mikil óvissa ríkir í íslensku efnahagslífi þessa dagana og óttast margir að kreppa sé yfirvofandi. Krónan hefur veikst um rúm 5% frá áramótum; Úrvalsvísitala hlutabréfa í Kauphöll Íslands hefur fallið um 20%; vextir eru með því sem hæst gerist meðal vestrænna þjóða; verðbólga mikil og viðskiptahallinn sömuleiðis. Til að auka á óvissuna og ójafnvægið þá eru kjarasamningar á almennum markaði lausir og stórir gjalddagar á krónubréfum í lok mánaðarins.

Óvissan nú er mun meiri en í október síðastliðinn þegar Hagdeildin gaf út sína síðustu hagspá. Ástæðan er sú að lausafjárkreppan, sem á rætur að rekja til Bandaríkjanna, er dýpri og mun víðtækari en áður var áætlað. Teygir hún anga sína víða um heim og þar á meðal hingað til lands. Afleiðingar kreppunnar eru m.a. hækkandi vextir, verra aðgengi að lánsfé, lægra eignaverð (hlutabréfaverð og fasteignaverð), minni hagvöxtur, samdráttur í einkaneyslu og fjárfestingum. Jafnframt dregur úr vaxtamöguleikum fyrirtækja vegna minna aðgengis að lánsfé og hærri vaxta. Samhliða dregur úr eftirspurn eftir vinnuafli. Vaxtalækkanir erlendis vegna lausafjárkreppunnar hafa leitt til aukins peningalegs aðhalds hér á landi og samhliða hefur dregið úr þörf fyrir jafn háa stýrivexti. Því eru líkur á að stýrivextir lækki fyrr og hraðar en áður var gert ráð fyrir.

Minni hagvöxtur og þensla

Margt hefur breyst frá því að Hagdeildin gaf út síðustu hagspá. Helstu frávikin eru að nú eru líkur á að hagvöxtur verði nokkuð minni á þessu og næsta ári en áður var spáð, þó ekki sé gert ráð fyrir samdrætti. Einnig eru líkur á að vöxtur einkaneyslu sé hægari og meiri samdráttur í fjárfestingum en búist var við. Á móti kemur að innflutningur dregst hraðar saman og þar með viðskiptahallinn. Minni þensla verður á vinnumarkaði og búast má við vaxandi atvinnuleysi á haustmánuðum og það má búast við að það dragi úr launaskriði. Verðbólga verður mikil framan af ári en hjaðnar er líða tekur á það og vextir lækka hratt á síðari hluta árs. Gengi krónunnar veikist og búast má við að gengisvísitalan verði í kringum 125 stig að meðaltali á tímabilinu. Meira jafnvægi færist yfir hagkerfið. Mikil óvissa ríkir þó um framvindu lausafjárkreppunnar og eftir því sem hún teygist á langinn aukast líkur á kreppu í helstu iðnríkjum. Nú í upphafi árs eru því meiri líkur en í október á harðri lendingu ef ekki er haldið vel á spilum. Misvísandi vísbendingar um þróun efnahagsmála á næstunni gerir hagstjórn flóknari er oft áður. Margt bendir til þess að það sé að hægja á hagkerfinu en annað til þess að það sé enn á góðri ferð.

Lausafjárkreppa

Lausafjárkreppan stafar af vanskilum á svokölluðum undirmálslánum í Bandaríkjunum, en það eru íbúðalán sem veitt voru einstaklingum með lágar tekjur og lélegt lánshæfi. Skuldabréf þessara undirmálslána voru síðan seld fjármálafyrirtækjum víða um heim í svokölluðum skuldabréfsvafningum, þar sem áhætta þeirra lá falin. Vaxandi vanskil af þessum lánum síðasta sumar hafa leitt til keðjuverkunar víða um heim og leitt til þess að fjármálafyrirtæki hafa tapað háum fjárhæðum. Þetta hefur síðan leitt til þess að fjárfestar hafa verið ragir við að fjárfesta í fjármálafyrirtækjum af ótta við að tapa fjármunum sínum og hefur það valdið skorti á lausafé. Fjárfestar hafa jafnframt fært sig úr áhættusömum fjárfestingum m.a. selt hlutabréf í fjármálafyrirtækjum með þeim afleiðingum að hlutbréf þeirra hafa hríðlækkað víða um heim, þar á meðal hér á landi. Í kjölfarið hefur svokallað skuldatryggingarálag[1] banka og fjármálastofnana hækkað mikið.

Ef fjármálaóróinn heldur áfram, aukast líkurnar á því að kreppa verði í hagkerfum helstu viðskiptalanda okkar og mun það óneitanlega hafa áhrif hér á landi.

Áhrifin hér á landi

Íslenskt hagkerfi er orðið mjög tengt alþjóðamörkuðum og framvinda fjármálaóróans á alþjóðamörkuðum gætir því hér. Íslensk fjármálafyrirtæki hafa orðið fyrir barðinu á lausafjárkreppunni eins og önnur fjármálafyrirtæki. Skuldatryggingarálag þeirra hefur hækkað mikið frá því síðasta sumar og möguleikar þeirra til að taka ódýr erlend skammtímalán hafa orðið að engu. Þetta hefur síðan leitt til þess að vextir á útlánum til heimila og fyrirtækja hafa hækkað á sama tíma sem lánakjör hafa þrengst. Fjármálaleg staða heimila og fyrirtækja hefur því versnað frá því sem áður var.

Kólnar á fasteignamarkaði

Húsnæðisverð hefur undanfarið hækkað mikið en nú er að verða breyting á. Hátt verð, háir vextir, skortur á ódýru lánsfé og þrengri lánaskilyrði draga úr möguleikum heimilanna til fjárfestinga í íbúðahúsnæði. Sem dæmi má nefna þá hafa vextir á íbúðalánum bankanna hækkað úr tæpum 4,96%[2] í 6,35% á einu ári. Stafar vaxtahækkunin aðallega af verra aðgengi íslenskra fjármálafyrirtækja að erlendu lánsfé og hækkun stýrivaxta Seðlabankans. Vísbendingar eru um að fasteignamarkaðurinn sé byrjaður að kólna. Kaupsamningum hefur fækkað frá sama tíma í fyrra. Ástæðan er auk hækkunar vaxta, mikið framboð á nýju húsnæði, hægari hagvöxtur, minni fólksfjölgun, verra aðgengi að lánsfé og minni aukning kaupmáttar heimilanna. Spár aðila um þróunina á næstu misserum eru nokkuð mismunandi. Greiningardeild Landsbankans hefur spáð því að verð lækki um 9% á þessu ári en haldist óbreytt á því næsta. Glitnir spáir því nú í janúar að verðið verði nánast óbreytt á þessu ári en hækki um 3% á næsta ári. Kaupþing spáði því í nóvember að íbúðaverð myndi hækkað um 3-6% á næstu tveimur árum. Menn eru því ekki sammála hversu mikil eða hröð kólnunin verður en líklegt er að íbúðaverð muni lækka að raunvirði og jafnvel má búast við að nafnverð lækki á einhverjum tímapunkti.

Áfram mikil verðbólga en lækkar þegar líður á árið

Útlit er fyrir að verðbólga verði áfram mikil næstu mánuði. Innflutningsverð hefur verið að hækka bæði vegna veikingar krónunnar og eins vegna hækkunar á verðlagi erlendis, sérstaklega á matvælum. Í mars nk. detta út áhrif lækkunar á virðisaukaskatti á matvælum og verðbólga mun því aukast snarpt af þeim völdum. Það eru fasteignamarkaður, innflutningsverð og gengi sem leika lykilhlutverk í þróun verðbólgu á næstu mánuðum. Þegar líður á árið má búast við litlum verðhækkunum á húsnæði, en húsnæðisverð hefur til þessa drifið verðbólguna áfram.Húsnæðisliðurinn mun því draga úr verðbólgu með því að haldast óbreyttur eða jafnvel lækka. Kólnun á fasteignamarkaði mun vega upp hækkandi innflutningsverð og veikingu krónunnar. Verðbólga mun því hjaðna þegar líður á árið. Það má þó búast við að verðbólga aukist tímabundið í kjölfar þess að Seðlabankinn byrjar að lækka stýrivexti.

Hækkandi verð á matvælum í heiminum

Verð á innfluttum matvælum hefur farið hækkandi á síðustu mánuðum. Bæði er að gengi hefur veikst töluvert að undanförnu og einnig hitt að verð á matvælum hefur farið hækkandi í heiminum, sértaklega á hveiti og öðrum kornvörum. Óhagstætt veðurfar á síðustu árum hefur ítrekað valdið uppskerubresti og skorti á matvælum. Samhliða hefur vaxandi eftirspurn eftir lífrænni orku sem unnin er úr m.a. korni minnkað framboð á korni til annarra nota. Hefur þetta leitt til verulegra verðhækkana sem aftur hefur haft áhrif á verð á fóðri, með þeim afleiðingum að verð á ýmis konar landbúnaðarvörum hefur hækkað. Við þetta bætist að í kjölfar óróans á fjármálamörkuðum hafa margir fjárfestar fært eignir sínar úr hlutabréfum yfir í hrávörur af ýmsu tagi m.a. matvæli og hefur það þrýst verðinu enn frekar upp. Áhrifanna hér á landigætir fyrst og fremst í hækkandi verði á innfluttu korni og unnum kornvörum svo sem brauði, kökum, morgunkorni og pasta. Hækkandi verð á fóðurkorni mun þrýsta upp verði annarra landbúnaðarafurða. Horfur eru á að matvælaverð haldist áfram hátt á næstunni og það verði áfram vel yfir langtímameðaltali, þar sem ekki eru líkur á að það dragi úr eftirspurn á næstunni.

Olíu og bensín verð í hæstu hæðum

Verð á olíu og bensíni hefur verið í hæstu hæðum að undanförnu en líkur eru á að það lækki nokkuð frá því sem nú er, en haldist þó áfram hátt. Verð á hráolíu á heimsmarkaði (UK Brent 38) hefur hækkað um 46,5% á tímabilinu desember 2006 til desember 2007.Ástæður fyrir verðhækkunum eru vaxandi spenna í austurlöndum nær, minni olíuframleiðsla íOPEC-ríkjunum, miklar sveiflur í veðri, veiking Bandaríkjadals og síðast en ekki síst vaxandi eftirspurn eftir olíu og bensíni í Kína. Minni hagvöxtur í helstu iðnríkjum dregur úr eftirspurn eftir orku og þar með olíu. Því má búast við að það hægi á verðhækkunum og að olíuverð lækki jafnvel á næstu mánuðum. Því til stuðnings má nefna að verð í framvirkum samningum á hráolíu hefur lækkað snarpt á alþjóðamörkuðum síðustu daga.

Vaxtamunur og áhættufælni togast á

Lausafjárkreppan hefur einnig áhrif á gengi krónunnar. Óróinn á fjármálamörkuðum endurspeglast í veikingu krónunnar og miklum sveiflum. Frá áramótum hefur hún veikst um rúm 5% og frá júlí 2007 um 13,5%. Krónan er þó aðeins tæplega 8% veikari en hún var að meðaltali allt síðasta ár. Mikill vaxtamunur við útlönd hefur ekki náð að styðja við hana og hefur vaxandi áhættufælni átt yfirhöndina og veikt hana. Veiking krónunnar hefur þau áhrif að verð á innfluttum vörum hækkar og verðbólga eykst í kjölfarið. Veiking krónunnar er þó ekki að öllu leyti óheppileg. Við það aukast tekjur útflutningsfyrirtæka og samkeppnisstaða íslenskra fyrirtækja batnar.  Vaxtamunur við útlönd er nú að meðaltali rétt um 9,7% og er hann nokkuð meiri en hann var í október sl. Ástæða þess að hann hefur ekki aukist meira, þrátt fyrir hækkun stýrivaxta hér á landi og lækkanir stýrivaxta í Bandaríkjunum og Bretlandi er sú að áhættuálagið hefur hækkað á sama tíma. Horfur eru á að vaxtamunurinn verði áfram mikill fram á mitt þetta ár eða þar til Seðlabankinn byrjar að lækka stýrivexti.

Stórir gjalddagar krónubréfa

Eitt af því sem eykur enn á óvissuna í íslensku efnahagslífi þessa dagana er að stórir gjalddagar eru á krónubréfum nú í janúar. Þrátt fyrir vaxandi áhættufælni virðast fjárfestar ekki hafa yfirgefið krónuna. Frá áramótum er alls búið að gefa út ný krónubréffyrir 61 milljarða en alls eru 68 milljarðar á gjalddaga í mánuðinum. Líklegt er að ný krónubréf verði gefin út í stað þeirra sem eru nú á gjalddaga en minni líkur eru á að gefin verðu út krónubréf umfram það. Til þess er óvissan einfaldlega of mikil.

Er stýrivaxtalækkun framundan?

Miklar vangaveltur hafa verið að undanförnu um það hvort Seðlabankinn muni byrja að lækka stýrivexti fyrr en hann hefur boðað. Sumir hafa leitt að því líkum að bankinn muni lækka stýrivexti á næsta vaxtaákvörðunardegi, 14. febrúar og aðrir hafa nefnt maí. Hafa menn bent á að mikill órói á fjármálamörkuðum hafi áhrif á verðstöðugleika og það sé því mikilvægt að Seðlabankinn slái á þann óróa. Tvö sjónarmið takast á við ákvörðun Seðlabankans. Annars vegar er mikill verðbólguþrýstingur enn í hagkerfinu sem kallar á strangt aðhald í peningamálum og hins vegar kallar vaxandi órói á fjármálamarkaði á að slakað verði á. Seðlabankinn stendur því frammi fyrir erfiðu verkefni. Markmið hans um að tryggja verðstöðugleika togast á við markmið hans um að tryggja stöðugleika í fjármálakerfinu. Of strangt aðhald gæti kallað fram bankakreppu samhliða snarpri aðlögun hagkerfisins en slaki gæti kallað á meiri og þrálátari verðbólgu. Nýlega ákvað Seðlabankinn að rýmka reglur um veðhæfi verðbréfa í reglulegum viðskiptum fjármálafyrirtækja við bankann og þar með að auka aðgang þeirra að lausafé. Í kjölfarið sló á óróan á innlendum fjármálamarkaði, skuldatryggingarálag bankanna lækkaði, hlutabréf tóku að hækka á ný og krónan hefur styrkist lítillega.Seðlabanki Bandaríkjanna lækkaði stýrivexti sína óvænt um 0,75 prósentustig nýlega og í framhaldið hefur slegið á óróann á fjármálamörkuðum, í bili að minnsta kosti. Við aðgerðina jókst vaxtamunur við útlönd og þar með peningalegt aðhald hér á landi. Hagdeildin telur því að forsendur hafi skapast fyrir því að Seðlabankinn lækki stýrivexti fyrr og meira en hann hefur gefið til kynna. Tímasetning og hraði vaxtalækkana ræðst af verðbólguvæntingum og framvindu lausafjárkreppunnar. Búast má við að krónan veikist nokkuð þegar Seðlabankinn byrjar að lækka vexti og í kjölfarið aukist verðbólga tímabundið.

Minni þensla á vinnumarkaði

Forráðamenn stærstu fyrirtækja landsins eru svartsýnni um þróun efnahagslífsins en þeir voru í september sl. og endurspeglast óróinn á fjármálamarkaði í þessari afstöðu þeirra. Þetta kemur fram í könnun Capacent sem gerð var í desember sl. um stöðu og framtíðarhorfur stærstu fyrirtækja á Íslandi. Í könnuninni kemur einnig fram að minni væntingar eru um fjölgun starfsmanna á næstu sex mánuðum. Fjölgunar er helst vænst í ýmissi sérhæfðri þjónustu, fjármála- og tryggingarstarfsemi, verslun og byggingarstarfsemi, en meira jafnvægi er í öðrum atvinnugreinum.Þegar þessar niðurstöður eru skoðaðar þarf að hafa hugfast að könnunin var gerð áður en fór að bera á þrengingum á fjármálamörkuðum nú í upphafi árs og myndin væri líklega dekkri ef spurt væri nú.

Vaxandi fjármagnskostnaður

Lausafjárkreppan hefur leitt til þess að fjármagnskostnaður hefur hækkað hjá fyrirtækjum og jafnframt hefur aðgengi að lánsfé og lánakjör þrengst. Mun þetta hafa áhrif á möguleika þeirra til frekari fjárfestinga og vaxtar. Til að auka á vandann hefur hlutabréfaverð lækkað verulega frá áramótum og Úrvalsvísitala Kauphallar Íslands hefur lækkað um 15% frá áramótum. Hærri fjármagnskostnaður kallar á hærriarðsemiskröfu og gætu fyrirtæki því þurft að hagræða í rekstri, auka aðhald og sameinast.


Kreppir að?

Líkur eru á staðan verði verst í byggingarstarfsemi þar sem stóriðjuframkvæmdum er að ljúka og horfur eru á minni fjárfestingum atvinnuveganna og í íbúðahúsnæði. Einnig má búast við samdrætti í atvinnugreinum sem tengjast innflutningi á ýmsum neysluvarningi s.s. bílum. Auk þess má búast við að útrásarfyrirtækin og fjármálafyrirtæki þurfi að rifa seglin og hagræða í rekstri til að komast yfir lausafjárkreppuna. Áhrifa af niðurskurði þorskveiðiheimilda eru byrjuð að koma fram. Yfir 300 manns hefur þegar verið sagt upp störfum. Á móti kemur að verð sjávarafurða hefur verið hátt og krónan hefur verið að veikjast. Hvor tveggja ætti að létta undir með rekstri sjávarútvegsfyrirtækja. Óvissa ríkir um það hvað erlendir starfsmenn gera þegar hægir á hér á landi. Efnahagsástandið er gott víða í Evrópu og því má búast við að hluti þeirra hverfi þangað þegar þrengir að á vinnumarkaði hér. Þetta gæti þýtt að atvinnuleysi aukist hægar en venjulega þegar þrengir að.

Það mun draga úr þrýstingi á vinnumarkaði og atvinnuleysi mun aukast þegar líður á árið. Það má því búast við að það dragi úr launaskriði. Það mun aftur hægja á neyslu heimilanna og þar með innlendri eftirspurn. Minni vöxtur einkaneyslu og fjárfestinga mun draga úr hagvexti og hann verður minni en áður var áætlað.



[1]Skuldatryggingarálag er áhættuálag á vexti oftast ofan á LIBOR-vexti.

[2] Meðaltal verðtryggðavaxta íbúðalána hjá Glitni, Kaupthingi og Landsbanka.

Tengill á forsíðu ASÍ

Alþýðusamband Íslands er stærsta fjöldahreyfing launafólks á landinu. ASÍ er samband 47 stéttarfélaga á almennum vinnumarkaði.

Alþýðusamband Íslands
Guðrúnartúni 1 • 105 Reykjavík
kt. 420169–6209

  • 53 55 600
  • asi@asi.is
  • Facebook-síða ASÍ
  • YouTube-rás ASÍ

VINNURÉTTUR

  • Um vinnuréttarvefinn
  • Vinnuréttur

FRÉTTIR OG ÚTGÁFA

  • Fréttir
  • Útgáfa
  • Samstarfsverkefni
  • Hlaðvarp
  • Sjónvarp ASÍ

UM ASÍ

  • Hvað er ASÍ?
  • Þing
  • Forseti
  • Starfsfólk

Vafrakökur

Við notum vafrakökur til að bæta vefinn. Fyrir frekari upplýsingar getur þú skoðað skilmála um meðferð persónuupplýsinga á vefnum.

Notkunarskilmálar um persónuvernd

Veldu leið til að hafa samband við ASÍ

Tölvupóstur Algengar spurningar